स्तन क्यान्सर के हो ? यस्ता छन् लक्षणहरु र रोकथामका उपायहरु

काठमाडौँ, २१ माघ । स्तन क्यान्सर एक घातक रोग हो, जसको शिकार महिलाहरु प्रायः हुने गर्दछ । यस रोगका कारण वर्षेनी लाखौं महिलाले ज्यान गुमाउँछन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्याङ्क अनुसार सन् २०२० मा ६.८ लाख महिलाको मृत्यु भएको छ भने करिब २० लाख संक्रमित भेटिएका छन् ।

यो विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा सामान्य क्यान्सर मध्ये एक हो। तसर्थ, यस विश्व क्यान्सर दिवसमा, हामी तपाईंलाई यस गम्भीर रोगसँग सम्बन्धित केही महत्त्वपूर्ण कुराहरू बारे बताउन गइरहेका छौं, ताकि मानिसहरू सचेत हुन सक्छन् र यसले रोकथाम र उपचारमा मद्दत गर्न सक्छ। आउनुहोस् जानौं स्तन क्यान्सर महिलामा मात्रै हुन्छ र कुन–कुन लक्षणको मद्दतले यसको प्रारम्भिक लक्षण पत्ता लगाउन सकिन्छ ।

स्तन क्यान्सर के हो?
स्तन क्यान्सर असामान्य परिवर्तन र स्तन कोशिकाहरूमा वृद्धिको कारण हुन्छ। मेयो क्लिनिकका अनुसार, यो प्रायः महिलाहरूमा हुन्छ, तर यसले पुरुषहरूलाई पनि यसको शिकार बनाउन सक्छ। यो रोगमा स्तनमा रहेका कोशिकाहरू सामान्यभन्दा छिटो बढ्न थाल्छ, जुन ट्युमरमा परिणत हुन्छ। स्तनमा हुने यो परिवर्तन प्रायः दूध नलीका कोशिकाहरूबाट सुरु हुन्छ। स्तनबाहेक यी क्यान्सरका कोशिकाहरू शरीरका अन्य भागहरूमा पनि फैलिन सक्छन्, जसले घातक साबित हुन सक्छ। तर, बेलैमा पत्ता लाग्यो भने उपचार गर्न सकिन्छ ।

यसका लक्षणहरु के के हुन ?

• स्तन वा वरपरको क्षेत्रमा गाँठो भएको महसुस हुनु
• स्तनको आकारमा असामान्य परिवर्तनहरू
• निप्पल मा परिवर्तन
• निप्पल वरपरको छालामा क्रस्ट जस्तो बनावट
• स्तनहरूमा डिम्पल बनावट
• स्तनबाट रगत वा तरल पदार्थ निस्कने
• स्तनको रंगमा परिवर्तन

यसको जोखिम कारक के हो?

• लिङ्ग– पुरुषको तुलनामा महिलामा स्तन क्यान्सरको जोखिम धेरै हुन्छ । डब्लुएचओका अनुसार कुल स्तन क्यान्सरमध्ये ०.५ देखि १ प्रतिशत मात्र पुरुषमा पाइन्छ।
• उमेर– बढ्दो उमेरसँगै यसको जोखिम पनि बढ्दै जान्छ। सामान्यतया, यसको जोखिम १२ वर्ष भन्दा बढी उमेरमा उल्लेखनीय रूपमा बढ्छ।
• विकिरणको जोखिम– यदि तपाइँको छाती क्षेत्र विकिरणको सम्पर्कमा छ भने, स्तन क्यान्सरको जोखिम बढी हुन्छ।
• आनुवंशिकी– यदि तपाईको परिवार वा नजिकको आफन्तलाई स्तन क्यान्सर भएको छ भने तपाईमा पनि यो रोगको जोखिम बढ्छ । यसबाहेक, केही जीनहरू छन् जुन आमाबाबुबाट बच्चाहरूमा सर्ने र स्तन क्यान्सर हुन सक्छ।
• महिनावारीको प्रारम्भिक शुरुवात – कम उमेरमा, सामान्यतया १२ वर्ष भन्दा कम उमेरमा महिनावारी सुरु भएका कारण स्तन क्यान्सरको जोखिम बढी हुन्छ।
• मदिरा पिउने– मदिरा सेवनका कारण स्तन क्यान्सरका साथै अन्य क्यान्सरको जोखिम हुन्छ ।
• मोटोपना– अधिक तौलले यो रोगको जोखिम बढाउँछ र यसको दोहोरिने खतरा पनि हुन्छ।
• धुम्रपान– धुम्रपानले स्तन क्यान्सर सहित अन्य धेरै प्रकारको क्यान्सर पनि निम्त्याउन सक्छ।

हामी यसलाई कसरी रोक्न सक्छौं?

• आफ्नो स्तन जाँच गर्नुहोस् – आफ्नो स्तनमा कुनै पनि परिवर्तनहरूमा ध्यान दिनुहोस् र कुनै असामान्य परिवर्तनहरू छन् कि भनेर हेर्न घरमै आफ्नो स्तनहरू आफैं जाँच गर्ने प्रयास गर्नुहोस्।
• तौल घटाउनुहोस्- यदि तपाईको तौल सामान्य तौल भन्दा बढी छ भने, आहार र व्यायाममा स्वस्थ परिवर्तनको मद्दतले तौल घटाउने प्रयास गर्नुहोस्।
• स्वस्थ आहार छनौट गर्नुहोस्- मौसमी फलफूल, तरकारी, सम्पूर्ण अन्न, जैतुनको तेल, बिरुवामा आधारित प्रोटिन, माछा, दूध, दही आदिलाई आफ्नो आहारमा समावेश गर्नुहोस्।
• चिनीयुक्त र अल्कोहलयुक्त पेयपदार्थको सेवन नगर्नुहोस् – मदिरा वा चिनीको मात्रा बढी भएको पेयपदार्थ पिउनाले धेरै समस्या निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले यी पिउनु हुँदैन।
• व्यायाम – हरेक दिन नियमित रूपमा ३०–३५ मिनेट व्यायाम गर्नुहोस्। यसले तपाईंको स्वास्थ्यलाई धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्न सक्छ।
• नियमित परीक्षणहरू लिनुहोस् – आफ्नो डाक्टरसँग आफ्नो जोखिम कारकहरू छलफल गर्नुहोस् र आफ्नो स्तन नियमित रूपमा जाँच गर्नुहोस् ताकि स्तन क्यान्सर प्रारम्भिक चरणहरूमा समात्न सकिन्छ।