कैदी–बन्दी भन्छन्,: ‘थुनाबाट निस्किएर विदेश जानु नपरोस्’

रोल्पा विभिन्न अभियोगमा थुनामा परेका तथा विभिन्न अपराधमा सजाय भोगिरहेका कारागार कार्यालय, रोल्पाका कैदी–बन्दीलाई थुनाबाट निस्किएपछि विदेश जानुपर्ने हो कि भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेको छ ।हातमा सीप, दक्षता तथा क्षमता नहुँदा उनीहरुले चिन्ता प्रकट गर्न थालेका हुन् । थुनाबाट निस्कँदा सक्षम र सबल बन्नका लागि उनीहरुले सरोकारवाला निकायसँग तालिमको माग गरेका छन् । “हामी केही गर्छौं त्यसका लागि हामीलाई थुनामै तालिम चाहिन्छ”, उनीहरुले एउटै आवाजमा भने ।काम गरिखाने उमेरमा परिवारको जिम्मेवारी पूरा गर्न नपाउँदै थुनामा परेपछि घरमा रहेका बालबालिकाको बिचल्ली भएको भन्दै उनीहरुले तालिमको माग गरेका हुन् । उमेरभर थुनामा बसेका कैदी–बन्दीलाई थुनाबाट निस्किएर पनि रोजीरोटीका लागि जहान छोराछोरी छोडेर विदेश जानुपर्ने हो कि भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेसँगै उनीहरुले क्षमता विकासका लागि तालिमको माग गर्नु परेको बताए ।

करिब ४ वर्षपहिले देखि कर्तव्यज्यान मुद्दामा थुनामा रहँदै आएका लिबाङ–५ रोल्पाका हुकुम बुढामगरले थुनुवासँगै सिकेर विगत ३ वर्षदेखि मुढा बुन्ने काम गर्दै आएका छन् । तर सीप र दक्षताको अभावमा उहाँले सोचे अनुरुपको काम गर्न सकिरहेका छैनन् । उनले करिब तीन दिनमा एउटा मुढा तयार गर्छन् तर तालिम नभएका कारण उनको मुढाले राम्रो बजार पाउन सकिरहेको अवस्था छैन ।यसकारण ठूलो मिहेनतका साथ तयार गरेको मुढा सस्तो मूल्यमा बिक्री भइरहेको छ । सुरु सुरुका दिनमा थुनामा पर्दा ऋणधन गरेर दैनिक खर्च परिवारले पठाउँदै आएको भएपछि पछिल्लो दिनमा आफूले सिकेको सीपले आफूलाई राहत हुँदै आएको उनको भनाइ छ । “थुनामा परेपछि सुरु सुरुमा निस्कने आश थियो अब निस्कने आश सेलाएपछि भित्रै बसेर केही गर्ने आँट बढेको छ तर अवसर छैन”, उनी भन्छन् ।

यस्तै, कर्तव्य ज्यान मुद्दामै करिब ४ वर्षदेखि सजाय भोगिरहेका रोल्पाका रोहित पुनले पनि थुनुवाकै सहयोगमा ढाका टोपी बुन्ने काम गर्दै आएका छन् । उनले पनि यसरी टोपी बुनेर दैनिक खर्च चलाउँदै आएको बताए । ढाका टोपी बुट्टाअनुसार फरक फरक मूल्यमा बिक्री वितरण हुने भएपनि सीप र क्षमता नभएको हुँदा उहाँको टोपीले पनि सोचेअनुरुप मूल्य पाउन सकिरहेको छैन ।विवाह बन्धनमा बाँधिएको केही समयमै उनी थुनामा परेका थिए । एउटा छोरा, श्रीमती र परिवारको जिम्मेवारी लिएको मान्छे नै थुनामा परेपछि परिवारलाई गुजारा चलाउन निकै हम्मेहम्मे पर्न थालेको छ । त्यसैले थुनामै सीप सिक्न पाए काम गरेर परिवारलाई केही खर्च पठाउने उनको धोको छ तर यसका लागि थुनामा अवसर छैन उहाँले दुःखेसो पोखे ।यस्तै, जेल जीवन बिताउँदै आएका अर्का कैदी खिमबहादर थापा पनि थुनुवाको सहयोगमा नाम्लो बुन्ने काम गर्दै आएका छन् । उनले तीन–चार वर्षदेखि नाम्लो बुनेर मासिक रु एक हजार पाँचसय आम्दानी गर्दै आएका छन् । तालिम पाए क्षमता विकास गर्ने चाहना भए पनि कुनै किसिमको अवसर नपाउँदा उनले बरियो बुन्ने कामलाई नै निरन्तरता दिँदै आएको बताए ।

अन्य जिल्लाका कारागारमा कम्प्युटरको सुविधा भएको र थुनुवा तथा कैदी–बन्दीलाई विभिन्न किसिमका तालिम प्रदान गर्दै आएको ‘त्रैमासिक जेल संसारमा’ पढ्दै आएको भएपनि आफूहरु भने हरेक सेवा तथा सुविधाबाट वञ्चित भएको कैदी–बन्दीको गुनासो छ ।हाउस वायरिङ, सिलाइकटाई, मुढा बुनाइ, टोपी बुनाइ तथा अन्य विभिन्न किसिमका सीपमूलक तालिम पाउन पाए आफ्नो परिवारको जीवस्तरमा सुधार आउने कैदी–बन्दीले आशा गरेका छन् । तर रोजीरोटीका बहानामा थुनाबाट निस्किएर विदेश जानुपर्ने पो हो कि भन्ने चिन्ताले उनीहरुलाई दिनरात सताउन थालेको छ । एउटै परिवारका दुई सहोदर दाजुभाइ तथा बाबुछोरासमेत जेल परेपछि परिवारको बिचल्ली भएको उनीहरुको भनाइ छ ।

रासस समाचारदाताले राखेको प्रश्नमा प्रमुख जिल्ला अधिकारी डा डिजन भट्टराईले कैदी–बन्दीका जायज माग भएपनि यसका लागि यस किसिमका कार्यक्रम नभएको हुँदा विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी निकायसँग आवश्यक समन्वय गरेर उनीहरुले माग गरेका तालिमको आवश्यकता पहिचान गरी तालिम प्रदान गर्नका लागि आवश्यक पहल गर्ने बताएका छन् ।यस्तै, स्थानीय विकास अधिकारी सुशील वैद्यका अनुसार जिविसको कार्यालय रोल्पामा ९हालको जिल्ला समन्वय समितिमा० यस किसिमका कार्यक्रम धेरै हुने भएपनि पूर्वनिर्धारित भइसकेको हुँदा घरेलु तथा साना उद्योग विकास समिति तथा विभिन्न गैससलाई अनुरोध गरेर तालिम सञ्चालनका लागि प्रयास गर्ने बताएका छन् ।लिबाङ नगरपालिकाका कार्यकारी अधिकृत नीमबहादुर केसीले यस विषयमा आफ्नो ध्यानाकर्षण भएको बताउँदै सकेसम्म यसै आवमा तालिमका लागि प्रयास गर्ने नभए पनि अर्को आवमा अनिवार्यरुपमा तालिम दिने सोच रहेको बताए ।