शिविरमा ढलेका रुखहरु अझै व्यवस्थापन भएनन, स्थानीयले दाउरा बनाएर सक्दै

यज्ञराज उपाध्याय / टीकापुर, जेठ ३ । कैलालीको टीकापुर नगरपालिका-१ एकतानगर शिविरमा प्रत्येक बर्ष हावाहुरीले गर्दा थुप्रै घरहरु ढल्ने गर्दछन । शिविरवासीहरुले रुखहरुको फेद काटेर पातलो बनाएका कारण पनि रुखहरु सुक्ने र ढल्ने गरेका छन तर यतातिर वन बिभाग, डिभिजन र सब डिभिजन वन कार्यालयले ध्यान पुर्याउन नसक्दा यो क्रममा झन बढ्दै छ ।

फेदमा आगो लगाएर करिब दुई बर्ष अगाडी ढालेको रुख

स्थानीय गंगादेवी तिखातरीले डेढ बर्ष अगाडी आफ्नो घर अगाडी ढलेका दुई रुखहरु अझै व्यवस्थापन हुन नसक्दा आफू चिन्तित भएको बताइन । “डेढ बर्ष अगाडी यी दुई रुख ढलेका हुन तर यी उठाउन अहिलेसम्म कोहि पनि आएको छैन ।” उनले भनिन, “एक रुख आफै ढल्यो, एक रुखको फेदमा आगो लगाएर राती खै कसले ढाले यसको आरोप पछि हामीलाई आउला भन्ने डर छ ।” घरमा श्रीमान र श्रीमती मात्रै बस्ने उक्त दम्पतीले साझ, बिहान शिविर क्षेत्रमा रहेका रुखहरुको अनुगमनमा कोहि नआउने र दिउसोको समयमा आफू घरमा नहुने हुदा आफुलाई थाहा नहुने बताए । शिविरमा कतै कतै त एक घर रुख समेत ढलेका छन । यसको मुख्य कारण नै स्थानीयले रुखको फेदलाई ताछेर पातलो बनाउनु हो । एक स्थानीयले आफ्नो घरभन्दा अगाडी रहेको रुख दुई महिना अगाडी मात्र ढलेको बताए तर कारण भने आफुलाई थाहा नभएको समेत बताए । उक्त रुखको फेद निकै पातलो बनाईएको थियो र ढलेको दुई महिनामै रुख स्वरुप पुरै फेरिएको थियो । केही सुकुम्बासीहरुले त यी ढलेका रुखका कारण आफुलाई समस्या हुने गरेको बताए ।

फेद काटेर पातलो बनाएपछी आफै ढलेको रुख

टीकापुर बहुमुखी क्याम्पसको जग्गा अतिक्रमण गरेर करिब १६ बर्ष अगाडी विभिन्न ठाउँबाट यहाँ आएर बसेका थिए । ती मध्ये कोहि वास्तविक सुकुम्बासी हुन त, कोहि सुकुम्बासीको नाटकमा बसिरहेका सम्पन्न व्यक्ति । सरकारले जग्गा दिनसक्ने लोभमा पनि धेरै मानिसहरु यहाँ सुकुम्बासीको भेषमा बस्दै आएका छन तर यतातिर समेत सरोकारवालाले ध्यान दिएका छैनन । यिनै सुकुम्बासी नागरिकले आफुले बसोबासित जंगलमा रहेका सालका रुखका फेद अवैधानिक रुपमा काटेर दाउरा बनाउदै गरेका छन, जसका कारण जंगलका सालका रुखहरु बर्सेनि सुक्दै जानुका साथै भक्काभक ढलिरहेका छन । सुकुम्बासी नागरिकहरुले रुखका फेद काटिरहेको प्रती ध्यानाकर्षण नजनाएको डिभिजन वन कार्यालय कैलाली र सब डिभिजन वन कार्यालय टीकापुरले उक्त सुकुम्बासी इलाकामा ढलेका रुखहरुको समेत व्यवस्थापन गर्न सकेको छैन ।

सब डिभिजन वन कार्यालय टीकापुरका फोरेस्टर राम बहादुर रावलले शिविर क्षेत्रको जग्गा क्याम्पसको नाममा रहेको बताउदै मुख्य अधिकार क्याम्पसको रहेको बताए । “शिविरको जग्गा क्याम्पसको नाममा छ, त्यसैले यहाँको मुख्यअधिकार क्याम्पसकै हुन्छ ।” उनले भने, “यदि रुखहरु काट्दै गरेको प्रत्यक्ष रुपमा भेटे हामी आफै कारवाही गर्छौं र केही महिनाअघि एउटालाई कारवाही समेत गरेका हौं ।” यो सामुदायिक वन नभएर क्याम्पससंग लालपुर्जा समेत भएको क्याम्पसको जग्गा भएकाले आफुले माथिल्लो आदेश बिना केही गर्न नसक्ने उनले बताए । त्यस्तै शिविरमा बर्षौं अगाडी ढलेका तर अहिलेसम्म पनि व्यवस्थापन नभएका रुखहरु सम्बन्धि रावलले भने, “उक्त ढलेका रुखहरु व्यवस्थापनका लागी हामीलाई आदेश हुदैन र आदेशका लागि क्याम्पस आफै सक्रिय हुनपर्छ, जसका लागि क्याम्पसले डिभिजन वन कार्यालय संग समन्वय गरेर ढलेका रुख व्यवस्थापन गर्न आग्रह गर्नुपर्ने र त्यसपश्चात डिभिजन वन कार्यालयको आदेशमा हामीले ढलेका रुख व्यवस्थापन गर्छौं नत्र हामीलाई आदेश हुँदैन ।” उनले जहाँसुकै भएका सालका रुखहरु पनि कसैले काट्न नपाउने सरकारको नियम रहेको समेत बताए ।

टीकापुर बहुमुखी क्याम्पसका प्रमुख केशर कुंवरले शिविर क्षेत्रका रुखहरुको जिम्मेवारी क्याम्पसकै रहेको स्विकार्दै २०७३ मा डिभिजन वन कार्यालय कैलालीले शिविरमा ढलेका रुखहरु नउठाउन पत्राचार गरेका कारण अहिलेसम्म रुखहरु नउठाएको बताए । “डिभिजन वन कार्यालयले पत्र मार्फत नै हामीलाई रुखहरु नउठाउनुहोला भनेर आदेश दिएको छ ।” उनले भने, “वन कार्यालयले शिविरमा ढलेका रुखहरु न आफुले उठाउछ, न हामीलाई उठाउन दिन्छ ।”

डिभिजन वन कार्यालय पहलमानपुरका प्रमुख कृष्ण दत्त भट्टले आफू नयाँ भएको बताउदै क्याम्पसले आफ्नो नाममा भएको जग्गामा अवस्थित रुखहरुको आफै संरक्षण गर्नुपर्ने बताए । “क्याम्पसले आफ्नो जमिनमा भएका रुखहरुको आफै संरक्षण गर्नसक्नुपर्छ, त्यसका लागि कोहि बाहिरको मान्छे आउनेवाला छैन” भट्टले भने, “बाहिरको अर्को मान्छेले त नोक्सान गर्न मात्रै खोज्छ संरक्षण त आफैले गर्नुपर्छ ।” उनले ढलेका रुखहरुको सम्बन्धमा अहिले नयाँ आएको कार्यबिधी हेर्न नपाएका कारण माथिल्लो निकाय संग खास कुरो बुझेर जानकारी दिने बताए ।

गतबर्ष मात्रै शिविरमा रहेका सडकमा आवतजावतमा समस्या उत्पन्न गर्ने गरि ढलेका केही सालका ठुला रुखहरु सब डिभिजन वन कार्यालयले रुखहरु ढलेको एक बर्ष पछिको अन्तरालमा व्यवस्थापन गरेको थियो ।